Op 30 november mocht Guido van Vulpen, als kortstzittend raadslid, de eindejaarstoespraak houden in de Wageningse gemeenteraad. Voor wie het gemist heeft: hier staat de hele tekst.
"Tevje zit op het dak van zijn huis en speelt viool. Djadadiedadada, dadadiedadadidadiedadom…… Het is wellicht een vreemde traditie, maar zijn tradities dat niet vaak? Het valt ook nog niet mee, je balans bewaren op het dak van een huis, terwijl je viool speelt. Maar op een zekere manier past het wel bij hoe eenieder in Anatevka zijn leven leeft. Een goede balans bewaren, en tegelijkertijd een mooi wijsje spelen. Spannend, maar het geeft ook wel een vorm van voldoening. Het loopt tegen de avond en zo voor zich uit spelend denkt Tevje na over de toekomst. En dan met name de toekomst van zijn 3 dochters.
Tja lieve mensen, misschien moet ik hier toch maar gelijk mijn excuses maken. Ik had het mooie verhaal van Anatevka willen vertellen. Een Joodse melkboer die aan het eind van de 19e eeuw probeert te overleven op het Russische platteland. Je kunt dan mooie paralellen trekken naar de etnische spanningen heden ten dage. En dat we zo trots mogen zijn dat Wageningen in niets op Anatevka lijkt. Maar ja…..terwijl ik achter mijn beeldschermpje zat te typen zat daar ineens surealisme tegenover me. Het is me wel vaker overkomen. Hij zit je dan zo wat aan te kijken, praten is niet Sur’s sterkste kant. En het is zo rond de feestdagen ook niet heel erg schrikken, er passeren wel meer fictieve figuren de revue deze dagen. Er gebeurt wel iets met je, als surrealisme zich laat gelden. Nou ja, het verhaal is dus helaas totaal ontspoord. Toch hoop ik dat u naar me wil luisteren terwijl ik het vertel.
Er wonen op dit moment 3 dochters bij Tevje in huis. Nog wel. De taken die hij als melkboer heeft in het dorp zijn wat uitgebreider dan wij zouden
verwachten, en hij heeft ze dan ook mooi onderverdeeld over zijn dochters De jongste gaat over de melk en het geld, de middelst over de kaas en de klantrelaties, en de oudste over de boter en de boerenkar.
U moet dat laatste vrij letterlijk nemen, boerenkar. Tevje’s paard is mank en dus trekt hij de kar zelf.
Dat van die 3 dochters verdient nog wel wat uitleg. Op een of andere manier wonen er al jaren 3 dochters bij Tevje thuis. Maar het zijn niet altijd dezelfde dochters. Zo heeft zijn jongste dochter recentelijk opgebiecht dat ze eigenlijk zelf ook wel melkboer zou willen zijn. In laat 19e eeuws Rusland worden de melkboeren nog door de Tsaar benoemd en het heeft de Tsaar behaagt om zijn jongste dochter die eer te gunnen. Twee melkboeren in één dorp gaat nu eenmaal niet dus de jongste dochter staat op het punt van vertrekken. Dochter 1 en haar vrienden zijn er overigens fel voorstander van dat melkboeren gekozen moet worden door het volk, maar dit was niet het moment om je hakken in het zand te zetten zo had ze tegen Tevje betoogt. Er zal overigens wel weer een dochter opduiken om het totaal van inwonende dochters op 3 uit te laten komen. Zo wil de traditie nu eenmaal.
Viool spelen op het dak is een soort meditatief moment voor Tevje. Hij kan rustig voor zich uit mijmeren, en zo gaan zijn gedachten vandaag naar de bijeenkomst in het gemeenschapshuis morgen. Om redenen die hem volstrekt onduidelijk zijn is het namelijk gewoonte dat 25 mannen en vrouwen uit het dorp zich tegen de werkzaamheden van zijn dochters aan bemoeien. Het dorpscomité melk. Het was altijd wel wat met dat comité. Ik zal u een voorbeeld geven.
Zijn middelste dochter hield wel van het experiment. De Tsaar had vorig jaar de hoeveelheid melk die beschikbaar was voor de kaasmakerij met 30% verminderd. Dan kan je natuurlijk besluiten 30% minder kaas te gaan maken. maar dan kende je zijn dochters nog niet. Z’n middelste
organiseerde een proeverij, liet allerlei nieuwe kazen aanrukken uit de omgeving en vroeg de inwoners van het dorp welke kaas ze nu het lekkerste vonden. Als je dan toch minder kaas moet maken, dan maar de lekkerste, niet waar? En na een proeverij, een evaluatie van de proeverij, een aanvullende proeverij om ook nog een paar minder bekende kazen te laten proeven was daar dan de uitkomst. Het ging een kruidenkaas worden.
Maar dan reken je dus buiten het dorpscomité. Toegegeven, het was aan hen om aan te geven waar de melk naar toe moest, en het comité mocht achteraf ook controleren of de verdeling van de melk volgens de afgesproken wijze was geschied, of de boter niet te zout was geweest en wat dies meer zij. Maar hoe ze het nu weer aanpakte met die kaas?
Dochter 2 had keurig het recept van de kaas naar het comité gestuurd. Er was zelfs een proefstukje. En zoals dat hoort kregen de leden van het comité ruimte om vragen te stellen. “Is brandnetel wel een kruid?”, begon lid 1, nadat hij eens goed in het recept had gekeken. Dat was nog snel te bezweren geweest door de benaming van de kaas aan te passen naar kruid- en brandnetel kaas. Maar toen begon het pas echt. “Moeten we niet een subcomité in het leven roepen die doorlopend controleert of de inwoners het nog steeds de lekkerste kaas vinden? riep er één. “Weten we zeker dat bij de proeverij een eerlijke afspiegeling van de populatie van Anatevka aanwezig was” riep de volgende. “Moeten de inwoners die kaas niet gewoon zelf kopen, in plaats van dat we hem met de kar aan de huizen uitdelen”.
Die melkverdeling moet ik even uitleggen. Het is in Anatevka zo georganiseerd dat de melkboer zijn melk krijgt van de Tsaar, die de melk
dan weer inkoopt bij boeren, die hij betaald met geld dat hij ophaalt bij alle inwoners van Rusland, dus ook die ven Anatevka. Er zijn mensen die geloven dat dit eenvoudiger kan. Waarom dat geld niet bij de burgers laten en die er zelf de melk bij de boer van laten kopen? Tevje begreep hier niets van, waar moesten hij en zijn dochter dan van bestaan?
Na lang wikken en wegen was men vorige maand dan toch akkoord gegaan met het nieuwe recept maar daar was dan wel een op schrift gestelde verklaring van het comité bijgevoegd dat er :”voor diegene met brandnetel allergie (dat was Vladimir, maar in zo’n briefje zeggen dat je iets voor Vladimir regelde stond ook zo knullig) ten aller tijde een voorraad brandnetelloze kaas beschikbaar zou zijn”. En daar had men een glas op gedronken.
Ik stap hier wel heel lichtzinnig heen over hoe dat dan gaat, zo’n proeverij organiseren, daarna de kaas maken en vervolgens zorgen dat iedereen die krijgt. U heeft uit mijn verhaal wellicht begrepen dat zoiets uitsluitend en alleen door dochter 2 werd gedaan. Niets is minder waar. Die dochters komen en gaan maar zoals ik u al had beschreven, en daar kan je natuurlijk geen fatsoenlijk kaasbeleid mee uitvoeren. Nee, daar was een keur van gekwalificeerde medewerkers voor beschikbaar. Zijn dochter bouwden op die medewerkers en ook het comité had wel haar momenten dat ze dankbaar dacht aan de inzet van al die kaasspecialisten.
Het is een niet te onderschatten voordeel van het surrealisme dat de schaal der dingen vloeibaar is en verhoudingen slecht suggesties. U zult dat begrijpen.
Waar was ik, o Ja, bij Tevje en zijn mijmeringen over de bijeenkomst van het comité melk morgen.
Er was een conflictsituatie ontstaan nu ook de groenteboer met een boerenkar was begonnen te rijden. Tot overmaat van ramp was er een derde kar die iedere dag van een ander dorp door Anatevka reed richting Moskou en ’s avonds weer terug. Onderschat nooit de snelheid van een boerenkar. Drie boerenkarren was te veel van het goede voor de infrastructuur van Anatevka, dus daar gingen ze het morgen eens goed over hebben. Maar als dochter 3 nu eens de echte slimmerds aan het woord kreeg?
Er bestond zoiets als de pre-comité bijeenkomst. Daarin mochten ook net niet comité leden meepraten, en verdraaid, die waren soms nog een stuk slimmer dan de comité leden zelf. Van de leden van het comité kon je nog aardig inschatten met welke vragen ze kwamen, maar in die precomité bijeenkomsten kon je zomaar een vraag krijgen over, laten we zeggen, het stabilisatie en onderhoudsfonds karrenwielen dat je dacht, verdraaid, daar moet ik toch nog eens even goed naar kijken.
In zo’n pre-comité kon je nog wel wat bereiken. Wat verschillende karrensporen vergelijken, verschillende rijtijden voor de diverse beroepscategorieën, dat soort werk. Hij hoopte dat dochter drie naar hartenlust in gesprek zou gaan en er iets moois uit zou komen. Voor je het weet had je Ben Hur achtige taferelen in het dorp en dat kon toch niet de bedoeling zijn.
Eigenlijk genoot Tevje stiekem wel van die rituelen. Je wist ongeveer wat je kon verwachten, en in Anatevka was men over het algemeen goed te spreken over de verdeling, kwaliteit en punctualiteit van de melk, kaas en boter diensten in het dorp. Ja het ging zo slecht nog allemaal niet.
Ach nou ja, hij zou het bijna vergeten! Die rituelen hadden hun beste tijd gehad! Het comité melk had in het kader van de “transparante melkvoorziening” besloten dat morgen de laatste comité bijeenkomst in deze vorm zou zijn. Volgend jaar werd alles anders. Ovale tafelgesprekken, parallelle sessies over boter en kaas, melk avonden... Het zou vast allemaal beter zijn, maar moest dat nu, al die veranderingen?
Ja, het was me wat, het leven van een melkboer en zijn entourage in Anatevka. Het is toch mooi, dat zoveel bevlogen mensen zich met zoiets eenvoudigs als melk kunnen bezighouden. En dat uit begaanheid met het welzijn van alle inwoners van het dorp? Ja, hij prijsde zich gelukkig met het leven dat hij mocht leiden in dat schitterende dorp aan de Wolga. Al met al was die toekomst nog niet zo donker als 10 minuten geleden. Dat vioolspelen op een dak zouden meer mensen eens moeten doen. Tijd om van dat dak af te komen. Nog een goed glas wodka en dan met Golda de bedstee in.
Dames en heren u zult begrijpen dat Anatevka in niets lijkt op Wageningen. We hebben welleswaar meerdere leuke kaaswinkels, maar de melkboer is al lang uit beeld verdwenen. Rest mij met u te proosten. Dat zullen we na de vergadering moeten doen, en nog zonder de toepasselijke wodka ook. Maar toch, L’chaim! Op het leven."