De afgelopen decennia is de sociale zekerheid keer op keer hervormd in de richting van meer verplichtingen en meer controle door een steeds bemoeizuchtigere overheid. “De kortste weg naar betaald werk” was steeds het motto, terwijl we om ons heen de samenleving hebben zien veranderen. Veel duidt erop dat in de toekomst de rol van betaalde arbeid in de economie minder groot zal worden, terwijl er tegelijkertijd al veel arbeidsactiviteit plaatsvindt die niet financieel wordt gewaardeerd, zoals kinderen opvoeden, vrijwilligerswerk of mantelzorg voor bejaarde ouders. Zeer waardevolle activiteiten, zonder welke onze samenleving ineen zou storten. De overheid vraagt ons aan de ene kant maatschappelijk te participeren, onder andere om bezuinigingen te realiseren, terwijl men aan de andere kant niet de ruimte biedt voor nuttige niet-betaalde participatie door uitkeringsgerechtigden.
Wij hebben vertrouwen in de inwoners van onze gemeente en willen hen dat vertrouwen ook geven. Vertrouwen dat ze uit zichzelf of met een bemoedigend steuntje in de rug zich zullen inzetten voor zichzelf, hun gezin en de stad waarin ze wonen. Tegelijkertijd is het zo dat bestaanszekerheid een grondrecht is in Nederland. Vandaar dat we een sociaal zekerheidsstelsel hebben opgebouwd in Nederland, voor hen die tijdelijk of voor langere tijd niet in hun eigen inkomen kunnen voorzien. Nu is de vraag: kunnen we dit stelsel in stand houden, zonder allerlei voorwaarden op te leggen voor het verkrijgen van die overheidsondersteuning? Wij denken van wel. Sterker nog, we denken dat het veel effectiever gaat uitpakken. Minder verloren geld aan ineffectieve re-integratietrajecten, aan controles en aan onnodige welzijnsproblemen die voortkomen uit het huidige beleid.
Maar we kunnen dit idee niet zomaar invoeren in Wageningen. Ten eerste, wij zijn niet degenen die de wetten maken in dit land. Ten tweede, wie zegt dat dit als vanzelfsprekend werkt in Wageningen? Ten derde, we willen onszelf en vooral ook sceptici overtuigen en dan is de beste manier om gewoon in de praktijk te testen of dit idee werkt. Daarom heeft de gemeenteraad van Wageningen vorig jaar in een motie het college de opdracht gegeven om een experiment op te starten dat kleinschalig is en een oplossing biedt voor een probleem waar we nu mee kampen, namelijk mensen die voor langere tijd bijstand ontvangen en die mede door de zeer strenge regels klem zitten. Het experiment zal ook wetenschappelijk van aard zijn. Niet dat de huidige strenge regels op wetenschappelijk onderzoek zijn gebaseerd, iets dat de Raad van State indertijd ook opviel, maar we zullen niet in diezelfde val trappen.
Voor de duur van twee jaar zal de gemeente Wageningen twee groepen bijstandsgerechtigden, elk bestaande uit zo’n 50 personen, anders behandelen dan nu het geval is. De beide groepen krijgen een onvoorwaardelijke bijstand. Dat wil zeggen: ze hoeven geen tegenprestatie te leveren, niet te voldoen aan allerlei controles, geen sollicitatieplicht en geen participatietrajecten. De eerste groep mag van iedere zelfverdiende euro 50 cent houden, waar dat nu volledig moet worden gekort op de uitkering. Hierdoor is
er een grotere stimulans om zelf inkomen te verwerven en wordt het makkelijker voor deze groep om zich uit de armoede te kunnen werken.
De meeste mensen in de bijstand doen hun uiterste best om het beste te maken van de situatie waarin men zit. Dat is ons het afgelopen jaar, waarin we intensief met dit onderwerp bezig zijn geweest, meer dan duidelijk geworden. Die mensen willen we meer ruimte en vertrouwen geven om te participeren zoals zij dat graag willen en kunnen. Dat is ons inziens effectiever dan de opgelegde dwang en boetes in de participatiewet. Om aan te tonen dat meer vertrouwen ook daadwerkelijk de gewenste resultaten oplevert, willen we dit experiment in Wageningen gaan uitvoeren. Een Kamermeerderheid heeft al een motie ondersteund die ruimte moet bieden aan het soort experiment dat wij van plan zijn te gaan houden. En we roepen bij dezen u, de Regering en het Parlement, op om ons die ruimte daadwerkelijk te geven.
Mark Giebels en Micha Snijder (D66 Wageningen-fractie), Guido van Vulpen (GroenLinks Wageningen-fractie), Dicky Stijns (Stadspartij Wageningen-fractie), Mathilde Maijer (PvdA Wageningen-fractie), Peter de Haan (ChristenUnie Wageningen-fractie)